مسجد جامع فهرج، بنای تاریخی 1400 ساله در یزد - ایران کروز

مسجد جامع فهرج در استان یزد تنها مسجدی است که از قرن اول هجری در این ایران به جای مانده و به دست سپاهیان اسلام پس از فتح این شهر ساخته شده است. این مسجد یکی از عمارت های مقدس و ارزشمندی ایران است و مسجد جامع فهرج، که بعضی از باستان شناسان، قدمت آن را 1400 سال پیش می دانند، یکی از بناهای تاریخی ایران و در واقع قدیمی ترین مسجد ایران است که هنوز هم حیات در آن جریان دارد. جالب است بدانید که فهرج تنها مسجدی در دنیا است که هیچ وقت تا حالا تغییری در آن داده نشده است. مسجد جامع فهرج در سال 1349 به ثبت ملی رسید. در اولین نگاه شاید فهرج خیلی شبیه مساجد دیگر نباشد چون در آن نه خبری از گنبد است و نه محراب و کاشیکاری های معمول در مساجد دیگر، بنایی بسیار ساده و بی آلایش که به سبک معماری دوران ساسانیان ساخته شده است.

مختصری از تاریخ مسجد فهرج

استان یزد یکی از کهن ترین شهرهای ایران است که به علت حضور آثار تاریخی متعدد نه تنها در ایران که در دنیا هم معروفیت بالایی دارد. مسجد جامع فهرج در روستای فهرج در این استان واقع شده و مطابق با اظهارات تاریخ نویسان قدمت این روستان به 5000 سال پیش باز می گردد. بعضی از مورخان و باستان شناسان داخلی و خارجی این شهر را یکی از نخستین نقاط سکونت ایرانیان که به پهره معروفیت داشته است، می دانند. آثار باستانی دیگری به غیر از مسجد فهرج در این روستان وجود دارد که شامل آب انبار حسینیه و مجموعه تاریخی شهدای فهرج را تشکیل می دهد که هر کدام برای خود زیبایی های خاص خودشان را دارند. بین کارشناسان و باستان شناسان داخلی و خارجی در خصوص تاریخ دقیق احداث مسجد جامع فهرج در یزد اختلاف نظرهای بسیاری وجود دارد. این مسئله به گونه ای رقم خورده است که به علت عقیده بعضی از آن ها، مبنی بر قدمت این عمارت تاریخی به دوران اوایل ظهور اسلام (قرن اول هجری)، این مسجد را قدیمی ترین مسجد ساخته شده در ایران می پندارند.

معماری مسجد فهرج

شاید در نگاه اول تصور کنید که مسجد جامع فهرج در استان یزد به علت اینکه کاشی کاری ها تزئینی ندارد و هیچ گونه گنبدی در آن دیده نمی گردد کمی جالب به نظر نیاید و گمان کنید که این مسجد شباهتی به مساجد تاریخی دیگر ایران نداشته باشید، اما دقیقا همین سادگی و بی آلایشی این مسجد سبب شده تا در لیست آثار تاریخی ایران قرار بگیرد. معمار این مجسد از نقشه شبستانی با سه دهانه برای طراحی و ساخت آن بهره برده است. در این مسجد شبستانی دو دهانه در چپ و راست و بعلاوه یک رواق اصلی که حیاط مرکزی را در برگرفته است. وجود قوس کم خیز تیزه دار بر بالای هر دهانه شبستان است از نکاتی است که در معماری شبستانی این بنای تاریخی به کار برده شده است که پاکار آن از سطح جرزهای طرفین، به مقدار کمی، داخل آمده است. بعلاوه سازندگان این بنای کهن، عرض دهانه مرکزی شبستان را با اندکی اختلاف از نظر پهنا (دو دهانه کناری آن، از عرض کم تری برخوردارند)، احداث نموده اند. در حقیقت دهانه مرکزی که رو به حیات بوده نشانگر قبله بوده و به علت حضور محراب، با وسعت بیشتری نسبت به دیگر دهانه ها، طراحی می کردند.

ورودی های مسجد فهرج در استان یزد

مسجد جامع فهرج در استان یزد دارای 3 ورودی مجزا از یکدیگر بوده است که در حال حاضر دو مورد از این ورودی ها قابل استفاده است. یکی از این ورودی ها درب اصلی مسجد است و در دیگری در بخش شرقی این مسجد واقع شده است. بهره مندی از سبک یکی از روش های معماری اعراب در آن موقع بوده اما در بقیه موارد از سبک معماری دوره ساسانیان حکایت می نماید که برای اثبات این حرف می توان به آجرهای خشتی بزرگ، گوشه سازی های بیضی شکل و طاق های گهواره ای اشاره نمود. طرح های دیگری مانند سه طرح گچبری که معماران روش اجرای آن ها را یکسان می پندارند، در مسجد فهرج یزد دیده می گردد. این طرح ها عبارتند از طرحی که به صورت تابیدن نور روی سطح خارجی قوس جناغی محراب کوچک اجرا شده است؛ قوس چند پره بر فراز محراب اصلی که همچون آن را زیر طاق روی دیوار قسمت جنوبی شبستان می توان دید و طرحی که به صورت پله ای روی آخرین دیوار رواق و در بخش شمال غربی مسجد، مورد استفاده قرار گرفته است.

مناره مسجد فهرج یزد

در بخش شمال غربی این مسجد مناره ای استوانه ای احداث شده که در چندین اتاق در مجاورت آن به چشم می خورد. برای این که کسانی بتوانند از این مناره بالا بروند پله هایی به صورت مارپیچ برای آن اختصاص داده شده است. بعد از طی کردم پله های مارپیچ می توانید به رواق مسجد وارد شوید.

دسترسی به مسجد جامع فهرج

این مسجد در 25 کیلومتری جنوب شرقی استان یزد واقع شده است که برای بازدید از این بنای تاریخی ضروری است که پس از خروج از یزد به سمت استان کرمان بروید. بعد از طی مسافتی حدود 17 کیلومتر، این مکان تاریخی و ارزشمند را مشاهده خواهید کرد.